جداسازی و شناسایی متابولیت های ثانویه و بررسی فعالیت های بیولوژیکی گیاه زول خراسانی (eryngium bungei boiss.)

گیاه زول خراسانی eryngium bungei boiss.، گیاهی پایا از خانواده جعفری، بومی شرق تا شمال غرب ایران می باشد؛ که اثرات زیستی بالقوه ای دارد. این پژوهش به منظور جداسازی و شناسایی متابولیت های ثانویه و بررسی فعالیت های بیولوژیکی این گیاه صورت گرفت. اسانس بذر به روش تقطیر با بخار آب و با دستگاه کلونجر استخراج شده و مورد بررسی gc-ms قرار گرفت. در این بررسی 73 ترکیب از 04/92 % کل اسانس شناسایی شد. ترکیبات شاخص کریزانتنیل استات (99/19 %)، اسپاتولنول (21/17 %)، اندوایزوفنچول (79/10 %) و آلفاپاینن (05/5 %) بودند. در ادامه ریشه های خشک و پودر شده ی گیاه با دستگاه سوکسله و به کمک حلال های n-هگزان، دی کلرومتان و متانول به ترتیب عصاره گیری شدند. جداسازی و خالص سازی ترکیبات با روش های کروماتوگرافی tlc و vlc صورت گرفته، تعیین ساختار و شناسایی آن ها با روش های طیف سنجی uv، ft-ir، 1h-nmr و 13c-nmr انجام شد. که منجر به شناسایی دو هیدروکربن به نام های تترادکان و ستان از عصاره ی هگزانی، و یک هیدروکربن بنام هپتادکان از عصاره ی دی کلرومتانی گردید. در پایان اثرات مهاری غلظت های مختلف عصاره ها و اسانس (001/0، 01/0، 1/0، 1 و 10 میلی گرم بر میلی لیتر) بر رشد ریشه چه و ساقه چه و جوانه زنی بذور کاهو، تاج خروس، تاج ریزی، خردل وحشی، خرفه و سوروف، و نیز اثرات مهاری آن ها بر رشد قارچ sclerotinia sclerotiorum بررسی شد. نتایج حاکی از اثرات آللوپاتیک و ضد قارچی شدید اسانس و نیز عصاره های هگزانی و متانولی داشت. در مجموع چنین استنباط شد که اسانس بذر و عصاره های ریشه ی گیاه زول خراسانی دارای اثرات بارز زیستی بوده که این می تواند به دلیل وجود متابولیت های ثانویه و ترکیبات شناسایی شده در این گیاه باشد. لذا خواص قوی ضدگیاهی و ضدقارچی گیاه زول خراسانی می تواند جایگزینی بالقوه برای قارچ کش ها و علف کش های مصنوعی در کنترل علف های هرز و قارچ های مهم کشاورزی باشد. و استفاده از آن در برنامه های مدیریت علف های هرز توصیه می شود.